Pandemi döneminde instagram üzerinden yayına başladığım “Dijital Söyleşiler” programında 2020 yılında farklı konularda 25 program yaptım ve bu programlarda siyasetin ve kamu yönetiminin aktörlerini izleyenlerle buluşturdum. 2020’nin son programında ise Kamu Denetçisi-Ombudsman Yahya Akman beyi konuk ettim. Programda “Hak Arama Kültürü ve Ombudsmanlık” başlığı altında Türkiye’de ombudsmanlık kurumunun işlevi, faaliyetleri konuşuldu. Verimli bir program oldu.
Kamu yönetiminde halka sunulan hizmetlerin etkinliği ve verimliliğini azaltan sebepleri bulmak ve gidermek amacıyla kamu yönetiminin etkin bir şekilde denetlenmesi gerekmektedir. Kamu yönetiminin denetlenmesi temelde yargısal denetim, siyasal denetim, yönetsel denetim, kamuoyu denetimi ve medya denetimi ve uluslararası denetim şeklinde olmaktadır. Bütün bu denetim yollarının dışında çağdaş bir yöntem olan kamu denetçiliği (Ombudsman) özellikle Batı ülkelerinde görülen bir denetim şeklidir. Ombudsman, kamu kurumları ile vatandaş arasındaki sorunları çözmede etkin olan çağdaş bir uygulamadır. Ombudsman denetimi diğer hukuki denetim yöntemleri arasında kendine özgü yapısı ve özellikleri nedeniyle farklılıklar göstermektedir. Hukuki olma özelliğini ülkelerin anayasa ve yasalarında düzenlenmiş olmasından almaktadır. Ombudsman kelimesi İsveç kökenli olup, “Vekil”, “Temsilci” anlamına gelmektedir. Ombudsman; devlet görevlileri hakkındaki şikâyetlerle ilgili olarak araştıran, rapor yazan kişi, devlet memurudur. Ombudsmanlık sistemi İsveç Kralı XII. Şarl (Demirbaş Şarl) tarafından uygulanmıştır. Demirbaş Şarl ülkesindeki yöneticileri denetleme adına ilk ombudsmanı 1713 yılında görevlendirmiştir.
12 Eylül 2010 tarihinde yapılan halk oylamasına kadar gündeme gelmeyen ombudsmanlık, halk oylaması sonucunda yapılan Anayasa değişikliği ile kurulması kesinleşmiştir. 2012 yılında Kamu Denetçiliği Kurumu kurulmuş ve 2013 yılından itibaren başvuruları almaya başlamıştır.
Ombudsmanın kararlarının idareler üzerinde yaptırım gücü bulunmamaktadır. Buna rağmen etkin bir kurum olarak idarenin kendisine çeki düzen vermesine neden olmaktadır. Hak arama kültürünün adeta suç olarak algılandığı bir kültür ortamında yapılanlara ses çıkarmamak ve razı olma duygusunun yoğun olduğu toplumlarda, idari mekanizmalar uygulamalarıyla vatandaşlar üzerinde adeta “ejderha” niteliğinde olmaktadır. İdarenin haksız uygulamalarına karşı yargı yoluna başvurulmasının uzun, meşakkatli ve yorucu olması, vatandaşlara yapılanları sineye çekme zorunluluğunu getirmektedir.
Kamu kurumlarının keyfi uygulamalarına birçok vatandaş maruz kalmıştır. Bu keyfi uygulamalar kamu kurumunun bütünüyle kötülenmesini gerektirmemektedir. Kamu kurumunda çalışanların bireysel olarak kendilerini kurumun adeta sahibi olarak görmesi sonucu ortaya çıkan keyfi uygulaması, vatandaşları mağdur etmekte ve bu kişilere karşı şikayet edecek yerlere ulaşılamaması, ya da ulaşılması durumunda dahi kurum içi dayanışma kültürü sonucu ilgili kişiye işlem yapılmaması, vatandaşları tamamen mağdur duruma düşürmektedir.
İşte ombudsmanlık bu durumları önlemek ve vatandaşların mağduriyetini yargı yoluna başvurmadan gidermek amacını güden bir arabulucu, çözüm mekanizmasıdır. Bu kurumun kararlarının idare tarafından mutlaka dikkate alınması gerekmektedir. Bu kararlara uymayanlarla ilgili Dijital Söyleşiler programında örnekler verilmiştir. Ve çok değerli ombudsman tarafından uymayanlara yapılan işlemlerle ilgili gerekli açıklamalar yapılmıştır.
Ombudsmanlık kurumu ile ilgili daha geniş bilgilerin verilmesi bu köşe yazısının hacmini büyütecektir. Daha fazla bilgi almak isteyen değerli okuyucularımız, Kamu Denetçiliği Kurumu web sitesini inceleyebilir, YouTube kanalımda yayınlanan Dijital Söyleşiler programını izleyebilir ve “Çağdaş Kamu Yönetiminde Kamu Denetçiliği (Ombudsmanlık) ve Türkiye İçin Askeri Ombudsmanlık Önerisi”, “Kamu Denetçiliği Sistemi Kapsamında Mahalli İdarelerde Ombudsman Denetimi”, “Uygulama Sonuçlarına Göre Yerel Ombudsmanın Gerekliliği”, başlıklı makaleleri okuyabilirler.
Sonuç olarak hak arama bir kültür meselesi olup suç değildir. Dolayısıyla hakkını arayanlara idari mekanizmalar ve yöneticiler kötü gözle, potansiyel suçlu olarak bakmamalıdır. Kamu kurumlarında sizlere haksızlık yapıldığını düşünüyorsanız Ombudsmana başvurmak en doğal hakkınızdır.
Gaziantep özelinde Sayın Valimiz Davut Gül beyefendi adeta ombudsman gibi çalışıyor. Kendisine ulaşan tüm şikayetleri inceleyip gereğini yasal çerçevede yapıyor. Sanırım sayın valimize ulaşmak isteyip ulaşamayan, isteğine, şikayetine cevap bulamayan yoktur. Sayın Valimiz Davut Gül beyefendi Dijital Söyleşilerin konuğu olmuş ve pandemi ile ilgili çok ayrıntılı ve önemli bilgiler vermişti. Bu köşeden kendisine hasseten teşekkür ediyorum. Sayın valimiz iyi ki Gaziantep’te.
https://www.youtube.com/channel/UC9EYaxfUKIwl6H7tf-nhbEg
https://twitter.com/home?lang=tr
Yükleniyor ...
